Wat als een erfgenaam onvindbaar is of niet wil meewerken?
Een nalatenschap afwikkelen kan al een complexe taak zijn, maar wat als een erfgenaam onvindbaar is of weigert mee te werken? Dit probleem komt vaker voor dan je misschien denkt. Bijvoorbeeld wanneer iemand overlijdt zonder testament en geen directe familie nalaat, waardoor verre – en soms onbekende – verwanten erfgenaam worden. In zulke gevallen moeten deze erfgenamen toch een essentiële rol bij de afwikkeling van de nalatenschap vervullen. Onbereikbare of niet-meewerkende erfgenamen kunnen de vereffening flink vertragen of zelfs volledig stilleggen. Gelukkig biedt de wet in dergelijke gevallen mogelijkheden om de vereffening toch te voltooien.
Wat is de vereffening en wanneer is het nodig?
Het vereffenen van een nalatenschap houdt in dat deze klaargemaakt wordt voor verdeling. Hierbij worden de bezittingen in kaart gebracht en worden de schulden voldaan. Vereffening kan op de volgende twee manieren plaatsvinden:
Beneficiaire aanvaarding
Wanneer een of meer erfgenamen een nalatenschap beneficiair aanvaarden, treden zij gezamenlijk op als vereffenaar. (Let op: dit geldt niet wanneer de erflater een executeur heeft aangewezen in zijn testament en de nalatenschap ruimschoots toereikend is om de schulden te voldoen.)
In het geval van zuivere aanvaarding
In beginsel bestaat in deze gevallen geen verplichting om de nalatenschap te vereffenen. Toch kan het in bepaalde situaties noodzakelijk zijn om de rechtbank te verzoeken een vereffenaar te benoemen.
Een erfgenaam is onvindbaar of wil niet meewerken, wat nu?
Beneficiaire aanvaarding
Bij een beneficiair aanvaarde nalatenschap treden alle erfgenamen samen op als vereffenaar. Dit betekent dat zij ook gezamenlijk aan hun verplichtingen moeten voldoen. Wanneer er veel erfgenamen zijn, kan het praktisch onmogelijk zijn om samen te handelen. De oplossing hiervoor is dat de erfgenamen iemand machtigen om namens hen op te treden als vereffenaar. Dit vereist echter de instemming van alle erfgenamen.
Als een of meer erfgenamen onvindbaar is of niet wil meewerken, kan de rechtbank worden verzocht een vereffenaar te benoemen. Dit is geregeld in artikel 4:203 BW. Een dergelijk verzoek kan onder andere door een erfgenaam worden ingediend, waarbij procesvertegenwoordiging verplicht is. De door de rechtbank benoemde vereffenaar neemt vervolgens de taken van de erfgenamen over en voltooit de vereffening.
In het geval van zuivere aanvaarding
Hoewel erfgenamen bij zuivere aanvaarding niet verplicht zijn om de nalatenschap te vereffenen, kan dit in sommige gevallen toch nodig zijn. Dit geldt bijvoorbeeld als een nalatenschap onbeheerd wordt gelaten doordat de erfgenamen onbekend zijn of niet handelen. Een niet-meewerkende erfgenaam kan hier ook de oorzaak van zijn. In zulke gevallen kan een belanghebbende de rechtbank verzoeken een vereffenaar te benoemen.
Wie als belanghebbende wordt aangemerkt, is niet altijd eenduidig. Recent heeft de Rechtbank Rotterdam (ECLI:NL:RBROT:2023:3412) een verzoek van een erfgenaam op basis van artikel 4:204 BW toegewezen. Dit suggereert dat een erfgenaam in zo’n geval als belanghebbende kan worden beschouwd en een verzoek tot benoeming van een vereffenaar kan indienen.
De afwezigheidsbewindvoerder
Naast mogelijkheid om een vereffenaar te laten benoemen door de rechtbank, kan de kantonrechter ook een afwezigheidsbewindvoerder aanwijzen. Wanneer een erfgenaam onvindbaar is en diens belangen niet langer behartigd worden, is het van belang dat die belangen alsnog veilig gesteld worden.
De afwezigheidsbewindvoerder treedt op namens de onvindbare erfgenaam en zorgt ervoor dat diens aandeel correct wordt beheerd en uiteindelijk wordt uitgekeerd als de erfgenaam wordt gevonden. Indien de erfgenaam niet binnen de wettelijke termijn opduikt, kan zijn of haar erfdeel onder voorwaarden aan de staat vervallen. Het erfdeel komt dan terecht in de consignatiekas.
Het is tevens ook mogelijk dat de overige erfgenamen middels een volmacht ermee instemmen dat de afwezigheidsbewindvoerder hen ook zal vertegenwoordigen in het kader van de afwikkeling van de nalatenschap.
Conclusie
Het afwikkelen van een nalatenschap kan complex zijn, zeker wanneer een erfgenaam niet meewerkt of zelfs onvindbaar is. Gelukkig zijn er juridische oplossingen om ervoor te zorgen dat de vereffening niet stil komt te liggen.
Heeft u vragen over erfrecht of loopt u tegen problemen aan bij de afwikkeling van een nalatenschap? Neem dan contact met ons op.
Skrotzki van Bree & Cremers Advocaten is gespecialiseerd in complexe familie-en erfrechtkwesties en helpt u graag verder! Ons kantoor is bereikbaar via info@sbc-advocaten.nl of bel naar 085 – 076 3185.
